De groeiwijze van bomen en de onderlinge verbondenheid van bomen in een bos vind ik mateloos intrigerend. Wist je bijvoorbeeld dat bomen jarenlang in de wachtstand kunnen staan? Ze lijken misschien klein en jong met hun dunne stam, maar kunnen tientallen jaren oud zijn!
Jonge boompjes hebben een gebrek aan licht
Het dak van een bos is op een gegeven moment gesloten. Er komt nog weinig licht rechtstreeks op de bodem. De bomen die het bos vormen, zijn ongeveer even groot en van dezelfde leeftijd. Op de grond groeit nog wel iets: struiken, kruidachtige planten.
Jonge boompjes die opkomen in een donker volgroeid bos, groeien niet veel hoger dan 1 of 2 meter. Bij uitzondering worden ze 3 meter, en dan stopt de groei. Vanaf dat moment groeien de takken alleen nog maar horizontaal, om licht op te zoeken.
Kans om te groeien
Pas als een concurrerende boom dood gaat, of er breken takken af door een storm, komt er een gat in het bladerdek van het bos. Dan ziet zo’n klein boompje kans om een stuk verder te groeien en ook bovenaan te komen. Maar alle andere grote bomen groeien ook weer mee en sluiten het bladerdek. Dan moet het kleine boompje wederom jarenlang wachten tot een andere boom omvalt. Dit herhaalt zich een paar keer, totdat de boom er eindelijk doorheen komt en zich kan ontwikkelen tot een volwassen boom.
Kleine boom van 80 jaar oud
Dit betekent ook dat de kleine bomen in een bos niet per se jonge bomen zijn. Omdat de bomen jarenlang in de wachtstand staan, kunnen ze wel hartstikke oud zijn. Op de eerste en laatste foto zie je een eikje van zo’n 3 tot 4 meter hoog. Maar hij is wel 60 tot 80 jaar oud! Ook aan de stam kun je dat niet per se zien: deze wordt wel iets dikker, maar niet veel. Het hout is keihard, want de jaarringen zitten heel dicht op elkaar – er zit nauwelijks groei in. Houtkunstenaars zijn dol op dit stevige, kronkelige hout.
Tegenwoordig wordt een bos vaak uitgedund, zodat je nog maar weinig bomen in de wachtstand hebt. Nu krijgt zo’n boom meer kans om uit te groeien, en zal hij niet zo lang in de wachtstand staan als wanneer je een bos natuurlijk laat groeien.
Dode boom = licht
Op de foto zie je een grove den die pal boven het eikje staat. Van deze concurrerende buurboom is twee jaar geleden de top afgeknapt, en de boom is nu dood. Het eikje krijgt nu volop licht en zal deze situatie aangrijpen om door te groeien. De boom die dood is, mag van mij rustig afsterven voor de spechten. Hij zal niet veel licht meer wegnemen. De twee grote bomen achter de eik zijn al jaren eerder doodgegaan. Daardoor is de eik iets meer in de breedte gegroeid, hij kreeg op die manier meer licht.
